ساختار یک مقاله علمی چگونه است؟
یک مقاله علمی معمولاً شامل بخشهای اصلی زیر است:
چکیده (Abstract):
چکیده خلاصهای از مقاله و مطالب مهم آن است. چکیده باید بتواند خواننده را با موضوع، مسئله، روشها و نتایج کلی آشنا کند. عموماً این بخش حدود 150-300 کلمه است. برای نگارش چکیده حرفه ای، تعداد زیادی مقاله از مجلات معتبر را ببینید تا تجربه کافی برای نگارش این بخش مهم را به دست آورید. پس از چکیده کلمات کلیدی یا واژگان ارائه میشود که 4 تا 6 کلمه از مهمترین کلمات تعریف کننده موضوع مقاله در آن ارائه میشود.
مقدمه (Introduction):
در این بخش، موضوع مقاله، مسئله مورد بررسی و اهمیت آن را معرفی میکنید. همچنین، به بیان هدف و سؤالات یا فرضیات تحقیقی میپردازید و توضیح میدهید که چگونه مقاله شما میتواند به توسعه دانش و حل مسئله ارائه شده کمک کند و خلا تحقیقاتی موجود را تکمیل کند. مقدمه با سؤال اصلی تحقیق پایان میپذیرد.
ادبیات و پیشینه پژوهش (research literature):
بخش ادبیات تحقیق مربوط به مبانی نظری و تئوریک پژوهش است. متغیرهای اصلی تعریف میشوند و ارتباط آنها تشریح میشود و خواننده را از تکراری نبودن موضوع مقاله و اهمیت و ضرورت انجام مقاله، متقاعد میکنید. در بخش پیشینه پژوهش، بهمرور تحقیقات و مطالعات پیشین در زمینه مورد بررسی پرداخته و به نتایج و چکیده این مقالات و تحقیقات میپردازید هر مطلبی که در این بخش، از دیگر مقالات، کتب و تحقیقات استفاده میشود، میبایست بهدقت رفرنسدهی شود.
روششناسی (Methodology):
در این بخش، روشها و رویکردهای استفاده شده برای حل مسئله را شرح میدهید. باید جزئیات دقیقی از روشهای تجربی، مدلسازی، الگوریتمها و ابزارهای استفاده شده در تحقیق خود ارائه دهید. همچنین جامعه آماری، نمونه آماری و روش نمونهگیری توضیح داده شود. روش و نرمافزارهای مورداستفاده و دلایل استفاده از آنها نوشته شود. متغیرهای مستقل و وابسته معرفی و نحوه اندازهگیری و کمیسازی آنها توضیح داده شود.
نتایج و یافتهها (Results and Analysis):
در این بخش، نتایج بهدستآمده از تحقیق خود را بهصورت دقیق و مفصل ارائه میدهید. از نمودارها، جداول و روشهای تحلیل دادهها برای نمایش بهتر نتایج استفاده میکنید. همچنین، تحلیل و تفسیر نتایج را در این بخش ارائه میدهید و به پاسخ سؤالات تحقیقی خود پرداخته؛ فرضیههای تعریف شده را آزمون کرده و بهصورت مستند، دلایل تأیید یا رد فرضیات را بیان کنید.
بحث (Discussion):
در این بخش، نتایج خود را با مطالعات پیشین و فرضیات اولیه خود مقایسه میکنید و به تفسیر و توضیح معنای نتایج پرداخته و توجیه میکنید. همچنین، به بیان مزایا، محدودیتها و مسائل باز مرتبط با تحقیق خود میپردازید.
جمعبندی و نتیجهگیری (Conclusion):
در این بخش، خلاصهای از مطالب مهم مقاله و نتایج کلی را ارائه میدهید. همچنین، به بیان اهمیت نتایج و پیشنهادات برای تحقیقات آینده میپردازید.
منابع (References):
در این بخش، منابع استفاده شده در مقاله را بهصورت دقیق و طبق استانداردهای مربوطه نقلقول میکنید. منابع باید قابلاعتماد و قابلدسترسی باشند و ترجیحاً از پایگاهها و انتشارات معتبر جهانی باشد.
چطور موضوع مقاله انتخاب کنیم؟
اولین گام در پروسه نگارش و چاپ مقاله، تعیین و انتخاب موضوع مقاله هست. موضوع مقاله میبایست واجد شرایطی باشد که شانس پذیرش و چاپ مقاله را افزایش دهد. برخی از معیارهای تعیین موضوع مقالات علمی عبارتاند از:
همخوانی موضوع با تخصص و مهارت نویسندگان مقاله:
یعنی موضوعی انتخاب کنیم که در مورد آن اطلاعات داریم و تحقیق کردیم و اگر مقاله پژوهشی است، نرمافزارهای تحلیلی مربوطه را مسلط باشیم. اگر موضوع در راستای تخصص نویسندگان مقاله نباشد مسلماً مقاله شانسی برای اکسپت و چاپ نخواهد داشت.
بهروز بودن و رعایت نوآوری موضوع:
یکی از بخشهای مهم و تأثیرگذار در تصمیمگیری داوران برای اکسپت یا ریجکت هر مقاله، نوآوری و میزان جدید بودن موضوع مقاله هست. مجلات علمی همواره به دنبال موضوعات جدید و چالشی هستند که کمتر به آنها پرداخته شده و جدید بودن موضوع تا حد زیادی به اکسپت مقاله کمک خواهد کرد.
ضرورت و اهمیت موضوع:
یکی دیگر از بخشهای هر مقاله و پروپوزال و تحقیق، بخش اهمیت و ضرورت موضوع هست. اینکه موضوعی برای مقاله انتخاب کنیم که بتواند راهکاری برای حل مشکل یا خلا تحقیقاتی موجود را پوشش دهد. همواره در رشتهها و حوزههای مختلف، جامعه با مشکلات جدیدی روبروست که قبلاً تجربه نشده بهعنوانمثال در چند سال اخیر با آمدن کروناویروس، چالشهای جدید و مختلفی در اکثر حوزهها (بهداشتی، سلامت، اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی و…) به وجود آمد. چنانچه نگاهی به مقالات چند ماه اخیر داشته باشیم، تعداد زیادی مقاله مرتبط با کووید 19 میبینیم که تأیید بر این موضوع هست. بنابراین، موضوعی برای مقاله درنظر بگیریم که خروجی آن راهکاری برای حل مشکلی جدید باشد.
درنظرگرفتن منابع و محدودیتها:
یکی از مسائل مهم در انجام پژوهشها، دردسترسبودن یا نبودن منابع، تجهیزات و دادههای مربوط به موضوع تحقیق است. این مسئله را میبایست در زمان تعریف موضوع درنظر داشته باشیم تا در حین گردآوری اطلاعات با مشکل روبرو نشویم. بهعنوانمثال موضوعی که نیاز به دستگاه خاصی دارد که پیدا نمیشود، یا دادههایی که محقق نمیتواند آنها را به دست آورد. اینها نمونههایی از محدودیتهای منابع هستند که میتوانند مقاله یا تحقیق را با شکست روبرو کنند.
درنظرداشتن اخلاق پژوهش:
در تعریف موضوع، باید موازین اخلاقی رعایت شود. اخلاق پژوهش امروزه از مهمترین قواعدی است که نویسندگان و مجلات ملزم به رعایت آن هستند و پایگاههای معتبری همچون کووپ (COPE)، استانداردها و تعریفهای مشخصی برای رعایت اخلاق پژوهش تنظیم و ارائه نمودهاند. برخی از مصادیق عدم رعایت اخلاق پژوهش، کپی بودن موضوع تحقیق، عدم رعایت محرمانگی و حریم خصوصی افراد و… هست.
ساختار موضوع:
موضوع مقاله بایستی حتیالمقدور، بهصورت شفاف هدف مقاله را بازگو کند. در مختصرترین حالت و کمترین واژگان، بیان شود. نه خیلی کلی و نه خیلی جزئی باشد.
چطور یک مقاله خوب و استاندارد علمی بنویسیم؟
برای نگارش یک مقاله خوب و موفقیت در اکسپت و چاپ آن در مجلات معتبر، نکاتی را باید درنظر داشت که در ادامه به برخی از مهمترین آنها اشاره میشود:
اولین گام، تعریف موضوع مقاله هست که میبایست موضوعی علمی، جدید و بهروز، برای پاسخ به خلا تحقیقاتی موجود، در راستای تخصص و مهارت نویسنده و با درنظرگرفتن منابع و محدودیتها باشد. پس از مشخصشدن موضوع، باید به مطالعه مقالات و منابع مربوط به مقاله پرداخت و متن مصاحبه، پرسشنامه و یا دیگر ابزارهای تحقیق را آماده کرد. اگر مقاله آزمایشگاهی است، نتایج تستها را گرفت و به تحلیل آنها با استفاده از نرمافزارهای مرتبط پرداخت. سپس کار نگارش مقاله آغاز میشود. کل مقاله را میبایست تحت بخشهای: عنوان، چکیده؛ کلمات کلیدی، مقدمه، ادبیات و پیشینه، روش، یافتهها و جمعبندی و منابع، نگارش نمود. در نهایت، ویراستاری نگارشی و ویرایشی برای حذف هر گونه خطا لازم است.
چکیده را میتوان مهمترین بخش مقاله دانست که در حداکثر 300 کلمه میبایست خلاصه مقاله را طوری بیاورید که خواننده با مطالعه آن، بتواند برداشت خوبی از کل مقاله داشته باشد. بهتر است چکیده ساختار منظمی داشته باشد و در 4 بخش: هدف، روش کار، یافتهها و جمعبندی، نگارش شود.
در بخش مقدمه، کلیه مطالب مربوط به معرفی موضوع، بیان مسئله تحقیق، ذکر قلمرو تحقیق، ضرورت و اهمیت تحقیق، معرفی متغیرها و ارتباط آنها با یکدیگر ارائه میشود و در پایان مقدمه، سؤال اصلی که مقاله دنبال پاسخ به آن هست ارائه میگردد.
در بخش ادبیات، درباره نظریات و تئوریهای مربوط به متغیرهای اصلی تحقیق، تعاریف مهم، نوآوری پژوهش و انگیزه محقق از انجام مقاله بحث میشود و چکیده وار، به مهمترین تحقیقات مرتبط با موضوع مقاله اشاره میشود. بیشتر منابع مقاله به مقدمه و ادبیات مقاله تعلق میگیرد. از منابع معتبر و مقالاتی که حاوی doi هستند و انتشارات معتبر آنها را چاپ کردهاند استفاده کنید و کمتر رفرنسهای وبلاگی و ناشناخته و اینترنتی بدهید. مشهورترین مقالات مربوط به موضوع مقاله خود را شناسایی کنید و حتماً از آنها استفاده کنید. منابع قدیمی نباشد و هر چه تعداد منابع بهروز بیشتر باشد، بهتر است.
در بخش روش تحقیق، بسته به نوع تحقیق، میبایست از روش کار، جامعه و نمونه آماری، تجهیزات موردنیاز، پرسشنامههای مورداستفاده، روایی و پایایی ابزار تحقیق، نرمافزارهای مورداستفاده صحبت کرد.
در بخش یافتهها که اصلیترین بخش هر مقاله هست، نتایج خروجی نرمافزار با جداول و نمودارهای مربوطه ارائه و هر یک جداگانه تحلیل میشوند. اگر نیاز به آزمون فرضیههای پژوهش است، به تأیید یا رد هر فرضیه بهصورت مستند بپردازید
در بخش آخر مقاله یعنی جمعبندی، به بحث، ارائه نتایج و پیشنهادهای پژوهش بپردازید. نتایج مقاله را با نتایج دیگر مقالاتی که در بخش پیشینه پژوهش ارائه نمودید، مقایسه کنید و دلایل عدم همخوانی نتایج را حدس بزنید، محدودیتهای تحقیق را ذکر کنید و پیشنهادهایی برای محققان آتی علاقهمند ارائه کنید.
برای دستیابی به موضوع خوب مقاله میتوان از مشاوره افراد متخصص و پیشنهادهای برای تحقیقات آتی که در مقالات منتشر شده در مجلات معتبر ارائه شده، استفاده نمود.